حبس تعزیری چیست؟

تیترپلاس| حبس تعزیری نوعی مجازات است که در قانون مجازات اسلامی ایران برای جرایمی در نظر گرفته می‌شود که حد شرعی ندارند یا اینکه مجازات حد آن‌ها در قانون مشخص نشده است.

به عبارت دیگر، حبس تعزیری مجازاتی است که توسط قاضی یا قانون‌گذار برای جرم‌هایی تعیین می‌شود که از نظر شرعی واجب‌التعزیر شناخته شده‌اند، اما حد یا دیه مشخصی برای آن‌ها وجود ندارد.

ماده ۱۶ قانون مجازات اسلامی ایران مقرر می‌دارد: «تعزیر مجازاتی است که در شرع مقدس اسلام به موجب جرم و به‌عنوان تأدیب تعیین شده و یا به موجب قانون برای جرمی تعیین می‌شود که در شرع مجازاتی برای آن ذکر نشده است.»

بیشتر بخوانید: بهترین سریال‌ های امنیتی ایرانی که ساخته شده‌اند

مصادیق حبس تعزیری

اگر به‌دنبال این هستید که مصادیق حبس تعزیری چیست ، باید گفت این مصادیق بسیار گسترده هستند و شامل جرایم مختلفی می‌شوند. به‌طور کلی، هر جرمی که مشمول حد، قصاص یا دیه نباشد، می‌تواند با حبس تعزیری مجازات شود. برخی از مصادیق حبس تعزیری عبارت‌اند از:

• سرقت: حبس تعزیری برای انواع سرقت ازجمله سرقت ساده، مسلحانه و سرقت مقرون به آزار تعیین می‌شود.
• جعل و تزویر: جعل اسناد و مدارک، جعل اسکناس و اوراق بهادار ازجمله جرایمی هستند که با حبس تعزیری مجازات می‌شوند.
• کلاهبرداری: حبس تعزیری یکی از مجازات‌های رایج برای کلاهبرداری است.
• خیانت در امانت: تصاحب یا سوء استفاده از مال یا اشیایی که به فرد به‌طور امانت سپرده شده است، جرم خیانت در امانت محسوب می‌شود و با حبس تعزیری مجازات می‌شود.
• توهین و فحاشی: توهین به اشخاص عادی یا مقامات و همچنین فحاشی ازجمله جرایمی هستند که با حبس تعزیری مجازات می‌شوند.
• تمرد از دستور مقامات دولتی: امتناع از انجام دستورات مقامات دولتی که مطابق قانون صادر شده باشند، جرم محسوب می‌شود و با حبس تعزیری مجازات می‌شود.

انواع حبس تعزیری

قانون مجازات اسلامی، انواع مختلفی از حبس تعزیری را براساس شدت و نوع جرم ارتکابی، در نظر گرفته است که هر کدام شرایط و ضوابط خاص خود را دارند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین انواع حبس تعزیری اشاره می‌کنیم:

• حبس ساده: این نوع حبس، رایج‌ترین نوع حبس تعزیری است و در آن، محکوم فقط از آزادی رفت‌وآمد محروم می‌شود و سایر حقوق و مزایای او مانند حق ملاقات با خانواده، استفاده از امکانات بهداشتی و آموزشی پابرجا خواهد بود.
• حبس انفرادی: در این نوع حبس، محکوم به‌طور جداگانه از سایر زندانیان نگهداری می‌شود. این نوع حبس معمولا برای مجرمان خطرناک یا جرایم سنگین در نظر گرفته می‌شود.
• حبس نیمه انفرادی: در ادامه مقاله حبس تعزیری چیست به یکی از انواع آن یعنی حبس نیمه انفرادی پرداخته می‌شود. در این نوع حبس، محکوم در یک اتاق با چند زندانی دیگر نگهداری می‌شود، اما سلول او از سایر سلول‌ها جدا است.
• حبس ابد: در حبس ابد محکوم تا پایان عمر خود در زندان می‌ماند. حبس ابد معمولا برای جرایم بسیار سنگین مانند قتل عمد با انگیزه‌های فاسد یا محاربه با خدا و پیامبر (ص) در نظر گرفته می‌شود.
• حبس تعزیری درجه یک تا ۸: این نوع حبس، به ۸ درجه تقسیم می‌شود که هر درجه باتوجه به شدت جرم، مجازات‌های خاص خود را دارد. به‌عنوان مثال، حبس تعزیری درجه یک، شدیدترین نوع حبس تعزیری است و برای جرایمی مانند فساد فی الارض و محاربه در نظر گرفته می‌شود.

درجات حبس تعزیری

بعد از اینکه با مفهوم حبس تعزیری چیست آشنا شدید نوبت به درجات آن می‌رسد. قانون‌گذار در قانون مجازات اسلامی برای حبس تعزیری درجات مختلفی را در نظر گرفته است که عبارت‌اند از:

• حبس درجه یک: حبس از یک تا پنج سال
• حبس درجه دو: حبس از شش ماه تا دو سال
• حبس درجه سه: حبس از سه ماه تا یک سال
• حبس درجه چهار: حبس از دو ماه تا شش ماه
• حبس درجه پنج: حبس از یک ماه تا دو ماه
• حبس درجه شش: حبس تا یک ماه

بیشتر بخوانید: آخرین وعده غذای اعدامی ها چیست؟ (مجرمان مشهور تاریخ)

شرایط تبدیل حبس تعزیری به تعلیقی

در ادامه مقاله حبس تعزیری چیست به شرایط تبدیل این حبس به حبس تعلیقی می‌پردازیم. شرایط تبدیل حبس تعزیری به تعلیقی طبق قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ در ماده ۵۸، ۵۹ و ۶۰ بیان شده است.

• ماده ۵۸

دادگاه می‌تواند در مورد جرائمی که مجازات حبس آن‌ها تا دو سال است، با لحاظ شرایط زیر، اجرای مجازات را به مدت دو سال تعلیق کند:

• بار اول بودن جرم: اولین بار باشد که مرتکب جرم عمدی شده باشد.
• حسن سابقه: دارای حسن سابقه و بلامحکومیت باشد.
• سبب و انگیزه جرم: سبب و انگیزه ارتکاب جرم، جزئی و غیر سیاسی باشد.
• رضایت و گذشت شاکی: در جرایمی که دارای شاکٍی خصوصی است، رضایت و گذشت او جلب شده باشد.
• تعهد به پرداخت خسارت: محکوم علیه تعهد به پرداخت خسارت وارده به بزه دیده را بدهد.
• ارائه کفالت: کفالت یا وثیقه مناسب جهت تعهد به عدم ارتکاب جرم در آینده ارائه دهد.
• ماده ۵۹

در مورد جرائمی که مجازات حبس آن‌ها بیش از دو سال تا پنج سال است، دادگاه می‌تواند با لحاظ شرایط  ماده ۵۸ و نیز افزایش مدت تعلیق تا سه سال، اجرای مجازات را تعلیق کند.

• ماده ۶۰

در مورد جرائمی که مجازات حبس آن‌ها بیش از پنج سال است،  دادگاه می‌تواند با لحاظ شرایط  ماده ۵۸ و نیز افزایش مدت تعلیق تا پنج سال، اجرای مجازات را تعلیق کند.

حبس تعزیری چگونه بخشیده می شود؟

بخشش حبس تعزیری در ایران تابع شرایط و مقررات مختلفی است که در قوانین مختلف ازجمله قانون مجازات اسلامی، آیین دادرسی کیفری و سایر قوانین مرتبط پیش‌بینی شده است. به‌طور کلی، روش‌های اصلی بخشش حبس تعزیری عبارت‌اند از:

• عفو عمومی: عفو عمومی به موجب تصویب مجلس شورای اسلامی و با پیشنهاد قوه قضائیه و موافقت رهبر معظم انقلاب اسلامی انجام می‌شود و شامل تمام یا قسمتی از محکومین واجد شرایط می‌شود.
• آزادی مشروط: در این روش، محکوم پس از تحمل بخشی از مجازات، آزاد می‌شود و بقیه مجازات به صورت تعلیقی باقی می‌ماند. در صورت ارتکاب جرم جدید در دوره تعلیق، محکوم به تحمل بقیه مجازات قبلی نیز خواهد بود.
• پاره شدن زنجیر: در این روش، محکوم پس از تحمل بخشی از مجازات، با موافقت دادگاه و تحت نظارت و مراقبت مراجع ذیصلاح، آزاد می‌شود.
• مصلحت نظام: یکی از مواردی که در حبس تعزیری چیست و چگونه بخشیده می‌شود می‌توان به آن پرداخت، بخشش برای مصلحت نظام است. به این صورت که در مواردی که آزادی یا تخفیف مجازات محکوم به مصلحت نظام باشد، قاضی دادگاه می‌تواند با موافقت دادستان کل کشور، حکم به آزادی یا تخفیف مجازات وی صادر کند.
• رضایت شاکی: در برخی از جرایم، در صورت رضایت کامل شاکی و اعلام گذشت از طرف او، دادگاه می‌تواند با موافقت دادستان، حکم به آزادی یا تخفیف مجازات محکوم صادر کند.
• پرداخت دیه: در جرایم غیرعمدی، در صورت پرداخت کامل دیه به صاحب حق، محکوم از مجازات حبس آزاد می‌شود.
• حفظ بیت المال: در مواردی که محکوم به پرداخت دیه یا خسارت باشد و به‌دلیل عدم تمکن مالی، قادر به پرداخت آن نباشد، دادگاه می‌تواند با موافقت دادستان، حکم به جایگزینی حبس به جای پرداخت دیه یا خسارت صادر کند.
• توبه: در مورد محکومینی که پس از ارتکاب جرم، نادم و پشیمان شده و به‌طور کامل توبه کرده باشند و از اعمال گذشته خود اظهار ندامت و پشیمانی نمایند، دادگاه می‌تواند با موافقت دادستان، حکم به آزادی یا تخفیف مجازات آن‌ها صادر کند.

حبس تعزیری دارای ویژگی‌های خاص خود است و ازجمله اینکه منشأ قانونی دارد، میزان آن توسط قاضی تعیین شده و قابلیت تبدیل به مجازات‌های جایگزین حبس نیز دارد.