بهترین راهکارها در درمان رتینوپاتی ناشی از دیابت

درمان رتینوپاتی دیابتی چگونه است؟ رتینوپاتی یکی از عوارض شایع و خطرناک بیماری دیابت بشمار می‌رود که در صورت عدم درمان درست می‌تواند به آسیب‌های جبران‌ناپذیری در بینایی منجر شود. در واقع، این عارضه زمانی پدیدار می‌شود که قند خون بالا به مرور به مویرگ‌های ظریف شبکیه چشم آسیب وارد نماید و عملکرد طبیعی این بخش حساس از چشم را مختل سازد. در صورتی که روند پیشرفت آن به موقع کنترل نشود، خطر کاهش شدید بینایی یا حتی نابینایی دائمی وجود خواهد داشت.

رتینوپاتی دیابتی چیست؟

همانطور که گفته شد، رتینوپاتی دیابتی یکی از عوارض چشمی مزمن دیابت به شمار می‌رود که در اثر بالا ماندن مداوم قند خون، ساختار عروق خونی در شبکیه چشم دچار آسیب می‌شود. در این شرایط، بروز اختلال در عملکرد مویرگ‌های ظریف شبکیه می‌تواند به نشت مایع، رشد غیرطبیعی عروق جدید و همچنین انسداد جریان خون منتهی شود؛ عواملی که همگی زمینه‌ساز اختلالات جدی بینایی محسوب می‌شوند.

فرآیند پیشرفت این بیماری در اغلب موارد در دو مرحله اصلی طبقه‌بندی می‌گردد:

• مرحله‌ی غیرپرولیفراتیو (ا‌ولیه)

در این فاز اولیه، مویرگ‌های شبکیه دچار ناپایداری شده و خون یا مایعات به درون بافت نشت می‌کنند. تورم در ناحیه شبکیه، به‌ویژه ماکولا، می‌تواند دیده شود. این مرحله به طور معمول بدون نشانه‌های ظاهری آغاز شده و به‌تدریج پیشروی می‌نماید.

• مرحله‌ی پرولیفراتیو (پیشرفته)

در مرحله پیشرفته‌تر، بدن انسان در راستای کمبود اکسیژن‌رسانی، اقدام به تولید عروق خونی تازه و ناپایدار می‌کند. این عروق شکننده می‌توانند منجر به کشیدگی شبکیه، خونریزی در فضای زجاجیه یا جداشدگی آن شوند؛ حالتی که احتمال از دست رفتن کامل بینایی را به‌طرز چشم‌گیری بالا می‌رود.

قرص مگنی فورت

علل اصلی بروز رتینوپاتی

عوامل بسیار متعددی در بروز و پیشرفت رتینوپاتی دخالت دارند که شناخت آن‌ها می‌تواند در پیشگیری و مدیریت نتیجه‌بخش بیماری نقش اساسی داشته باشد. برخی از مهم‌ترین این عوامل عبارت‌اند از:

• نوسانات و بالا بودن مزمن قند خون

کنترل نامناسب قند خون، منجر به تسریع روند تخریب عروق خونی شبکیه شده و زمینه‌ساز بروز عوارض چشمی خواهد بود.

• طول مدت ابتلا به دیابت

هرچه سابقه‌ی بیماری دیابت در فرد بالاتر رود، به همان مراتب احتمال بروز آسیب‌های چشمی مرتبط با آن نیز افزایش می‌یابد.

• بالا بودن چربی‌ خون

بالا رفتن سطح تری‌گلیسیرید یا کلسترول می‌تواند موجب رسوب در رگ‌ها و تشدید آسیب‌های چشمی شود.

• فشار خون بالا و کنترل‌نشده

فشار خون بالا ممکن است فشار مضاعفی بر دیواره مویرگ‌ها وارد نموده و میزان آسیب‌پذیری آن‌ها را بالا ببرد.

• دوران بارداری در زنان دیابتی

در برخی زنان مبتلا به دیابت، تغییرات هورمونی و گردش خون در دوران بارداری ممکن است منجر به تشدید یا تسریع پیشرفت رتینوپاتی گردد.

• مصرف دخانیات

سیگار کشیدن با کاهش اکسیژن‌رسانی و تضعیف جریان خون، در نهایت موجب به خطر افتادن سلامت رگ‌های شبکیه می‌شود.

روش‌های تشخیص رتینوپاتی دیابتی

تشخیص و شناسایی زودهنگام رتینوپاتی دیابتی نقش بسیار اساسی در جلوگیری از آسیب‌های شدید و برگشت‌ناپذیر بینایی خواهد داشت. انجام معاینات‌ لازم و دقیق چشمی توسط متخصص، یکی از اصلی‌ترین اقدامات به منظور بهبود و کنترل این بیماری محسوب می‌شود. ابزارها و روش‌های تشخیصی پیشرفته‌ای برای ارزیابی وضعیت شبکیه به‌کار می‌روند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

1. بررسی شبکیه با ابزار افتالموسکوپی: در این روش، پزشک با استفاده از دستگاه مخصوص، وضعیت مویرگ‌ها و بافت شبکیه‌ی فرد مبتلا را به‌صورت مستقیم مشاهده و ارزیابی می‌نماید.
2. آنژیوگرافی با ماده فلوئورسنت: از طریق تزریق رنگ مخصوص به داخل جریان خون، نواحی دارای نشتی یا انسداد در عروق شبکیه قابل شناسایی می‌شوند.
3. تصویربرداری مقطعی با کمک OCT: تکنولوژی اپتیکال کوهرنس توموگرافی امکان مشاهده جزئیات ساختار لایه‌های مختلف شبکیه را به‌صورت دقیق و سه‌بعدی فراهم ساخته و در بررسی میزان تورم یا نازک‌شدگی بافت‌ها نقش خواهد داشت.

قرص slimmax

آشنایی با درمان‌های مدرن رتینوپاتی

تنظیم دقیق قند، فشار و چربی خون

اصلی‌ترین و پایه‌ای‌ترین راه به منظور پیشگیری و کنترل رتینوپاتی دیابتی، حفظ تعادل در سطح قند خون است. از سوی دیگر، تثبیت فشار خون و تری‌گلیسیرید یا کلسترول نیز نقش اساسی در محافظت از رگ‌های شبکیه ایفا می‌کند. انجام فعالیت‌های بدنی منظم، پیروی از الگوی غذایی اصولی و مصرف داروهای تجویزشده می‌بایست به‌صورت مداوم و تحت نظر متخصص باشد تا روند تخریب بافتی به حداقل برسد.

بهره‌گیری از فناوری لیزر برای درمان

لیزر درمانی یکی از روش‌های رایج و متداول در مهار آسیب‌های شبکیه بوده و به دو صورت انجام می‌شود:

• لیزر محدود (کانونی): به‌منظور ترمیم نواحی دچار نشت در رگ‌های آسیب‌دیده.
• لیزر گسترده (Panretinal Photocoagulation): در فازهای پیشرفته، این روش جهت از بین بردن عروق غیرطبیعی جدید به‌کار می‌رود تا احتمال خونریزی و جدا شدن شبکیه کاهش یابد.

استفاده از داروهای تزریقی داخل چشمی

یکی از روش‌های پیشرفته در درمان این بیماری، تزریق داروهای خاص به طور مستقیم به داخل چشم انجام می‌گیرد:

• کورتون‌های داخل چشمی: در برخی شرایط خاص و ویژه، تزریق کورتیکواستروئید به منظور کاهش تورم نتیجه‌بخش خواهد بود؛ با این وجود، این روش ممکن است با عوارضی نظیر بالا رفتن فشار داخل چشم همراه بوده و میبایست با احتیاط انجام شود.
• داروهای ضد رشد عروقی (Anti-VEGF): این داروها با مهار تولید رگ‌های جدید و کاهش نشت مایعات، تورم و التهاب در ناحیه شبکیه را تا حد زیادی کنترل می‌کنند. داروهایی اعم از رانی‌بیزوماب، بواسیزوماب و آفلبرسپت از این گروه بوده و بسته به وضعیت بیمار، در فواصل منظم تزریق انجام می‌شود.

قرص مخمر آبجو هلث اید

جراحی ویترکتومی در مراحل پیچیده

در‌ صورتی که رتینوپاتی به مرحله‌‌ی خونریزی زجاجیه یا جداشدگی شبکیه برسد، انجام ویترکتومی ضرورت می‌یابد. طی این عمل تخصصی، زجاجیه چشم به همراه خون و بافت‌های اسکار خارج شده و شبکیه در موقعیت طبیعی خود قرار می‌گیرد. ویترکتومی یکی از پیشرفته‌ترین راهکارهای درمانی در مرحله شدید بیماری است و به مهارت بالای تیم جراحی نیاز خواهد داشت.

راهکارهای پیشگیری از رتینوپاتی

جلوگیری از ابتلا به رتینوپاتی دیابتی بسیار حائز اهمیت بوده و وابسته به رعایت چند اصل کلیدی در سبک زندگی و مراقبت‌های پزشکی است:

• بررسی سالانه سلامت چشم: انجام برخی معاینات تخصصی چشم حتی در صورت نداشتن هیچگونه نشانه‌های ظاهری، اقدامی ضروری جهت تشخیص زودهنگام تغییرات در شبکیه محسوب می‌شود.
• مدیریت جامع دیابت: رعایت رژیم غذایی متعادل، مصرف به‌موقع داروها و کنترل وزن و داشتن فعالیت و تحرک بدنی منظم نقش چشم‌گیری در کاهش عوارض چشمی دیابت دارند.
• مراقبت ویژه در بارداری: زنان مبتلا به دیابت که قصد بارداری دارند یا باردار هستند، میبایست تحت پایش دقیق پزشک و متخصص چشم قرار گیرند تا از پیشرفت ناگهانی بیماری جلوگیری گردد.
• قطع کامل مصرف دخانیات: ترک سیگار یکی از بهترین اقدامات جهت کند کردن روند تخریب عروق شبکیه و پیشگیری از آسیب‌های شدید بینایی خواهد بود.
• کنترل دقیق فشار خون و چربی‌های خون: تعدیل سبک زندگی در کنار استفاده از داروهای مناسب، به حفظ سلامت رگ‌های خونی چشم کمک شایانی می‌نماید.

توصیه‌های مراقبتی پس از درمان رتینوپاتی

پس از شروع درمان، توجه به برخی نکاتی که در ادامه خواهیم گفت به منظور حفظ و بهبود سلامت چشم بسیار حائز اهمیت است:

• انجام معاینات تخصصی مطابق زمان‌بندی تعیین‌شده
• استفاده دقیق و منظم از داروهای تجویز شده توسط پزشک متخصص
• محافظت از چشم‌ها در برابر تابش مستقیم نور شدید با استفاده از عینک‌های آفتابی استاندارد
• پرهیز از فشارهای روانی و جسمانی شدید که ممکن است بر روند بهبودی تاثیر منفی بگذارد
• گزارش سریع هرگونه تغییر ناگهانی در کیفیت دید یا تشدید علائم و نشانه‌‌های بیماری به تیم درمانی

سخن پایانی

در نهایت، همانطور که در این مقاله اشاره شد، رتینوپاتی دیابتی به عنوان یکی از عوارض جدی بیماری دیابت شناخته شده که در صورت عدم مدیریت صحیح و درمان به موقع، می‌تواند به نابینایی کامل منجر گردد. با تشخیص زودهنگام، کنترل دقیق سطح قند خون و سایر عوامل مخاطره‌آمیز، بهره‌گیری از درمان‌های پیشرفته دارویی و لیزری و دریافت مراقبت‌های تخصصی، امکان متوقف ساختن پیشرفت این عارضه و حفظ سلامت بینایی وجود دارد.

سوالات متداول درباره درمان رتینوپاتی ناشی از دیابت

چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به رتینوپاتی دیابتی قرار دارند؟

کسانی که سال‌ها از فشار خون یا چربی خون بالا دارند ابتلا به دیابت هستند، کنترل قند خون‌شان نامناسب است و همچنین کسانی که سیگار می‌کشند، در معرض ریسک بالاتری برای ابتلا به این بیماری قرار می‌گیرند.

آیا رتینوپاتی دیابتی قابل درمان است؟

بله، در مراحل ابتدایی با مدیریت دقیق قند خون و استفاده از درمان‌های دارویی و لیزری می‌توان این بیماری را کنترل نمود و در برخی موارد بهبود قابل توجهی حاصل شد. در مراحل پیشرفته، جراحی ویترکتومی نقش بسیار چشم‌گیری در حفظ بینایی ایفا می‌نماید.

بهترین راهکار پیشگیری از رتینوپاتی دیابتی چیست؟

مهم‌ترین راه پیشگیری، حفظ تعادل و کنترل مستمر قند خون، فشار خون و چربی‌های خون به همراه انجام معاینات منظم چشم است. ترک سیگار و رعایت سبک زندگی سالم نیز تاثیر قابل توجهی دارد.

آیا درمان با لیزر همراه با درد و عوارض است؟

به طور معمول، لیزر درمانی تحت بی‌حسی موضعی انجام گرفته و درد قابل توجهی ایجاد نمی‌کند.عوارض احتمالی نادر است، اما ممکن است تاری دید موقتی یا کاهش میدان دید جانبی به وجود آید که اغلب زودگذر است.

رتینوپاتی دیابتی فقط در دیابت نوع ۱ رخ می‌دهد یا نوع ۲ هم درگیر می‌شود؟

این عارضه در هر دو نوع دیابت، چه نوع ۱ و چه نوع ۲، می‌تواند بروز نماید. با توجه به شیوع بالای دیابت نوع ۲، بسیاری از بیماران این گروه نیز در معرض ابتلا به رتینوپاتی قرار دارند.