بختک چیست؟ (از افسانه‌ها و باورهای عامیانه تا دلایل علمی)
تیترپلاس | شاید برایتان جای سوال باشد که بدانید بختک چیست؟ بختک یا فلج خواب (Sleep paralysis) وضعیتی است که در آن در زمان خوابیدن یا بیدار شدن نمی توانید حرکت کنید یا درست صحبت کنید. در طول این دوره فلج خواب، شما کاملاً از آنچه اتفاق می‌افتد آگاه هستید.
بیشتر بخوانید: ۹۹ اسم خداوند همراه با معنی
افسانه‌ها و باور عامیانه در مورد بختک چیست؟
بختک در افسانه‌ها و باور ایرانی موجود تخیلی است که شب‌ها به سراغ افراد می‌آید و قصد خفه کردن آن‌ها را دارد. این موجود نامریی تمام بدن انسان را احاطه می‌کند و در این حالت فرد نمی‌تواند حرکتی کند و قفل می‌شود. برخی بر این باورند که بختک روی سینه انسان می‌نشیند و برخی دیگر بر این باورند که بختک به درون انسان رخنه کرده و تمام وجود او را فرا می‌گیرد. اصطلاح “بختک روی زندگیش افتاده” از اینجا وارد ادبیات فارسی شده است.
طبق افسانه‌ها و باور عوام، بختک اسم کنیز اسکندر بوده است. زمانی که کلاغ به مشکی که در آن آب حیات بوده و اسکندر آن را از ظلمات آورده بود، منقار زد و مشک ریخت، این کنیز سریعاً مقداری از آب را نوشید. اسکندر که از این کار او بسیار عصبانی شده بود، با ضرب شمشیری بینی کنیز را انداخت و کنیز با گِل یا همان خمیر، برای خود بینی ساخت. کنیز که از خوردن آب عمر جاودانه گرفته بود، هرکس را ببیند که به پشت خوابیده، بر روی سینه آن فرد می‌پرد. اگر در این حال فرد خوابیده بیدار شود و بینی اون را بگیرد، بختک از ترس آن که بینی‌اش کنده شود، گنجی از گنج‌های اسکندر را به فرد رشوه می‌دهد تا دست از بینی‌اش بردارد.
علت علمی به وجود آمدن بختک چیست؟
فلج خواب نسبتاً شایع است و بسیاری از افراد حداقل یک بار در طول زندگی خود آن را تجربه کرده‌اند. علت دقیق فلج خواب به طور کامل شناخته نشده است. تحقیقات نشان می‌دهد که موارد زیر با فلج خواب مرتبط هستند:
- نخوابیدن کافی
- داشتن برنامه خواب نامنظم، مانند شیفت‌های کاری طولانی
- استرس روانی
- به پشت خوابیدن
برخی از مشکلات پزشکی می‌تواند با فلج خواب مرتبط باشد:
- اختلالات خواب، مانند نارکولپسی
- برخی از شرایط روانی مانند اختلال دوقطبی، PTSD، اختلال هراس
- استفاده از برخی داروها، مانند ADHD
- مصرف مواد
علائم بختک چیست؟
چرخه طبیعی خواب دارای مراحلی است، از خواب آلودگی خفیف تا خواب عمیق. در مرحله‌ای که خواب با حرکت سریع چشم (REM) همراه است، چشم‌ها به سرعت حرکت می‌کنند و رویاپردازی یکی از نشانه‌های رایج آن است. در طول خواب REM، بدن شما آرام است و عضلات شما حرکت نمی‌کنند. فلج خواب زمانی اتفاق می‌افتد که چرخه خواب بین مراحل خواب تغییر کند. هنگامی که به طور ناگهانی از REM بیدار می‌شوید، مغز شما بیدار است اما بدن شما همچنان در حالت REM است و نمی‌تواند حرکت کند و این باعث می‌شود احساس کنید که فلج شده‌اید.
دوره‌های فلج خواب از چند ثانیه تا ۱ یا ۲ دقیقه طول می‌کشد. این طلسم خود به خود یا زمانی که شما را لمس می‌کنند یا حرکت می‌دهند، به پایان می‌رسد. در موارد نادر، ممکن است احساسات یا توهماتی شبیه رویا داشته باشید که ممکن است ترسناک باشند.
امتحانات و تست‌ها
پزشک یا درمانگر در مورد علائم شما می‌پرسد، با تمرکز بر روی عادات خواب شما و عواملی که ممکن است بر خواب شما تأثیر بگذارد. ممکن است از شما خواسته شود که یک پرسشنامه در مورد خواب خود پر کنید تا به درمانگر خود در رسیدن به تشخیص کمک کنید.
فلج خواب می‌تواند نشانه‌ای از نارکولپسی هم باشد. اما اگر علائم دیگر نارکولپسی را ندارید، معمولاً نیازی به اقدام جدی‌تری نیست.
راه‌های درمان بختک
در بیشتر موارد، فلج خواب به ندرت اتفاق می‌افتد که نیازی به درمان نیست. اگر علت شناخته‌شده باشد مثلاً به دلیل کم خوابی باشد، با اصلاح آن این مشکل برطرف می‌شود. در برخی موارد داروهایی که از REM در خواب جلوگیری می‌کنند تجویز می‌شود.
در افراد مبتلا به مشکلات سلامت روان مانند اضطراب، دارو درمانی و رفتار درمانی (گفتار درمانی) برای کمک به درمان وضعیت سلامت روان می‌تواند فلج خواب را برطرف کند.
بیشتر بخوانید: افساد فی الارض چیست و به چه کسی مفسد فی الارض می‌گویند؟
چه زمانی با یک متخصص تماس بگیرید؟
اگر دوره‌های مکرر فلج خواب را دارید، وضعیت خود را با دکتر یا درمانگر خود در میان بگذارید. دلیل آن ممکن است به دلیل یک مشکل پزشکی باشد که نیاز به آزمایش بیشتری دارد.
مقالات دیگر
واقعا جالب بود دلیل علمی بختک رو نمیدونستم 👌🏼🙏